Πρώτες αναφορές
Η φιστικιά είναι συνδεδεμένη με την Αίγινα. Δεν ξέρουμε όμως πότε ήρθε στο νησί.
Ο διάσημος Γερμανός Βοτανικός Theodor von Heldreich επισκέφθηκε την Αίγινα κατά τον 19ο αιώνα έξι φορές. Στο έργο του «Η χλωρίς της Αιγίνης» αναφέρει όλα τα αυτοφυή φυτά που προσδιορίστηκαν από τον ίδιο και από προγενέστερους βοτανικούς. Καταγράφει επίσης τα φυτά που καλλιεργούντο στις διάφορες περιοχές (αμπέλι, ελιές, σιτηρά, λαχανικά κ.α.). Τη φιστικιά δεν την αναφέρει. Αυτό όμως δεν αποκλείει να υπήρχαν μεμονωμένα δένδρα μέσα σε κήπους που διέφυγαν της προσοχής του.
Υπάρχει μια εκδοχή ότι η φιστικιά ήρθε από την Περσία στην Αίγινα το 1867. Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι στο κτήμα Κυπραίου υπήρχαν μερικά πολύ γέρικα δένδρα που έφερε κάποιος πρόγονος από τη Χίο στα τέλη του 19ου αιώνα. Ένα από αυτά τα δένδρα υπάρχει ακόμα.
Τελευταία στα ιστορικά αρχεία της Αίγινας, η Αννα Γιαννούλη βρήκε ένα έγγραφο που αποτελεί σοβαρή ένδειξη ότι υπήρχαν στην Αίγινα καρποφορουντα δένδρα φιστικιάς το 1896. Το έγγραφο είναι μια αγωγή που έκανε ο Κωνσταντίνος Τσούμας κατά του Βασιλείου Γρανίτσα. Ο Τσούμας γράφει ότι παρέδωσε στον Γρανίτσα 12 οκάδες φιστίκι για να τις πουλήσει για λογαριασμό του προς 4 δραχμές την οκά. Ο Γρανίτσας, εφόσον τις πουλούσε, έπρεπε να δώσει στον Τσούμα το αντίτιμο εκ 48 δραχμών. Ο Γρανίτσας, αν και πούλησε το φιστίκι, αρνήθηκε να καταβάλει την αξία του.
Από την αγωγή φαίνεται ότι πρόκειται για μια απλή τοπική συναλλαγή και η ποσότητα του καρπού μπορούσε να προέρχεται από 1-2 παραγωγικά δένδρα σε έναν κήπο.

Δεν υπάρχουν αναφορές στην Ελλάδα πριν από τον 19ο αιώνα.
Το 1838 ο Γάλλος φυσιοδίφης Bory de Saint Vincent γράφει ότι είδε φιστικιές στη Φυγαλία και στην Πύλο. Το 1856 φιστικιές παρατηρήθηκαν και στη Ζάκυνθο. Επρόκειτο όμως για μεμονωμένα δένδρα.
Το 1860 ο εισαγωγέας της βιομηχανίας της σοκολάτας Δ. Παυλίδης εγκατέστησε το πρώτο οργανωμένο δενδροκομείο φιστικιάς στο κτήμα του στο Ψυχικό. Το 1869 ο Ορφανίδης άρχισε να πολλαπλασιάζει τη φιστικιά στο Δημόσιο Δενδροκομείο. Ο Γεννάδιος, ο οποίος τον διαδέχθηκε το 1882 συνέχισε το έργο του.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η φιστικιά άρχισε να εξαπλώνεται στην Ελλάδα. Μεγάλη ώθηση πήρε η καλλιέργειά της στις δεκαετίες του ’50 και ’60. Σήμερα δενδροκομεία φιστικιάς βρίσκονται σε όλη τη χώρα από Βορρά προς Νότο και στα νησιά.

Η φιστικιά εισήχθη στις ΗΠΑ το 1890. Στην Καλιφόρνια εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά το 1904, ως καλλιέργεια όμως δεν παρουσίασε ενδιαφέρον. Το 1957 δοκιμάστηκε και επελέγη ως ποικιλία η “Kerman” που προήρχετο από το Ιράν. Η νέα ποικιλία σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες καθώς και την ίδρυση της Ένωσης Φιστικοπαραγωγών Καλιφόρνιας έδωσε μεγάλη ώθηση στην καλλιέργεια της φιστικιάς. Η Καλιφόρνια έχει σήμερα τη δεύτερη θέση στην παγκόσμια παραγωγή φιστικιού με πρώτη το Ιράν.

Τον 1ο μ.Χ. αιώνα ο Διοσκορίδης ο Πεδανός αναφέρει ότι τα φιστίκια παράγονται στη Συρία και έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Ο Διοσκορίδης ήταν ο φαρμακογνώστης της αρχαιότητας. Περιέγραψε τα φαρμακευτικά φυτά και τα απεικόνισε. Το βιβλίο του «Περί ύλης ιατρικής» έμεινε σε χρήση μέχρι τον Μεσαίωνα.
Τον 1ο μ.Χ. αιώνα ο Πλίνιος γράφει ότι κατά το τέλος της βασιλείας του Αυτοκράτορα Τιβέριου (περίπου 30 μ.Χ.) η φιστικιά εισήχθη από τη Συρία στην Ιταλία από τον Vittelius και την ίδια χρονιά στην Ισπανία από τον Flaccus Pompeius.
Τον 2ο μ.Χ. αιώνα (131-200;) ο διάσημος Έλληνας ιατρός Γαληνός από την Πέργαμο αναφέρει ότι τα πιστάκια που υπάρχουν στη Μεγάλη Αλεξάνδρεια, κυρίως όμως στη Βέροια της Συρίας, είναι χρήσιμα για την ευρωστία του ήπατος.
Τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Αθήναιος ο Ναυκράτιος, ο οποίος έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια, στο έργο του «Δειπνοσοφισταί» γράφει ότι τα φιστίκια που προσφέρονται στο τραπέζι των σοφών παράγονται στη Συρία και στην Αραβία, και είναι εξαιρετικά εύγευστα.
Γύρω στο 900 μ.Χ. οι Άραβες κατακτούν τη Σικελία από τους Βυζαντινούς και μεταφέρουν την καλλιέργεια του φιστικιού «μπολιάζοντας τα άγρια για να κάνουν ήμερα» όπως αναφέρεται σε σχετικά κείμενα.

Η καλλιέργεια βρίσκει μεγάλη εξάπλωση στις πλαγιές του ηφαιστείου της Αίτνας όπου παρουσιάζεται ο ιδανικός συνδυασμός ηφαιστειογενούς εδάφους και κλιματικών συνθηκών.
Ο Μάρκο Πόλο (1254-1324) ο Βενετσιάνος ταξιδευτής που έφτασε στην Κίνα αναφέρεται σε εντυπωσιακά πιάτα και συνταγές, καθώς επίσης και σε πληθώρα γλυκών όπου χρησιμοποιείται το φιστίκι.

Ο Θεόφραστος στην περιγραφή του της φιστικιάς δεν κατονομάζει το δένδρο. Ο ίδιος λέει ότι τα δένδρα της Ασίας, που δεν απαντώνται στην ελληνική χλωρίδα, δεν έχουν ονόματα.
Ο πρώτος που αναφέρει τη λέξη «πιστάκια» είναι ο ποιητής Νίκανδρος ο Κολοφώνιος (2ος π.Χ. αιώνας). Ο Νίκανδρος γράφει και αυτός ότι τα «πιστάκια» τα βρίσκουμε στην Ινδική και ότι μοιάζουν με αμύγδαλα, έχουν δε την ιδιότητα να προστατεύουν από νύγματα σκορπιού. Η λέξη «πιστάκια» προέρχεται από την αρχαία περσική λέξη «πίστα» που σημαίνει φιστίκι ή φιστικιά. Η λέξη αυτή αποτελεί τη ρίζα για την ονομασία του φιστικιού στις περισσότερες γλώσσες: pistache (γαλλικά), pistachio (αγγλικά), pistashka (ρωσικά), fustuk (αραβικά).

Ο πρώτος που αναφέρει και περιγράφει τη φιστικιά στην ελληνική γλώσσα είναι ο Θεόφραστος ο Ερέσσιος (371-287 π.Χ.). Στο έργο του «Περί φυτών Ιστορία» δίνει την εξής περιγραφή της φιστικιάς: «Όπως λένε εκεί (στην Ινδική) φύεται ένα δένδρο που μοιάζει με την τερέβινθο. Αυτό ως προς τα φύλλα, τους κλάδους και τα άλλα χαρακτηριστικά πλην των καρπών, οι οποίοι είναι διαφορετικοί και μοιάζουν με αμύγδαλα. Λένε ότι το δένδρο αυτό φύεται και στην Βακτρία. Τα κάρυά του έχουν το μέγεθος του αμυγδάλου και μοιάζουν με αμύγδαλα, αλλά το κέλυφός τους δεν είναι αδρό και σε γεύση είναι ανώτερα των αμυγδάλων και γι’αυτό στον τόπο αυτό τα προτιμούν από τα αμύγδαλα». Ο Θεόφραστος απ’όσο ξέρουμε δεν πήγε ποτέ στην Ασία. Την περιγραφή της φιστικιάς την πήρε από κάποιον από τους ιστοριογράφους που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία.

Σικελοί Επιστήμονες έχουν αναπτύξει τη θεωρία ότι η φιστικιά καλλιεργείτο στην Παλαιστίνη κατά την εποχή του Ιακώβου. Την υπόθεση αυτή την στηρίζουν σε κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Στο Κεφάλαιο 43 της Γένεσης αναφέρεται ότι υπήρχε μεγάλη πείνα στη γη. Επρόκειτο για τα επτά χρόνια πείνας. Σιτάρι υπήρχε στην Αίγυπτο, όπου σύμφωνα με τις συμβουλές του Ιωσήφ είχε αποθηκευτεί σε μεγάλες ποσότητες για να καλυφθούν οι ανάγκες κατά τα επτά χρόνια πείνας. Ο Ιακώβ είπε τότε στους γιους του να πάνε στην Αίγυπτο για να αγοράσουν τρόφιμα και να τα φέρουν στην Χαναάν. Τους συνέστησε επίσης εκτός από τα αργύρια για την αγορά του σταριού να πάρουν μαζί τους και από τα καλύτερα προϊόντα της χώρας, λίγο βάλσαμο, μέλι, αρώματα και μύρα, καρύδια και φιστίκια (“botnim”). Αυτά θα τα πρόσφεραν ως δώρο στον Ιωσήφ.

Ο τόπος καταγωγής της φιστικιάς μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα δεν ήταν καθορισμένος. Στο τέλος του 19ου αιώνα Ευρωπαίοι Βοτανικοί που επισκέφθηκαν τη Μέση Ανατολή και είδαν τις εκτεταμένες καλλιέργειες φιστικιάς, αποφάνθηκαν ότι πατρίδα της φιστικιάς ήταν η Συρία, Τουρκία, Μεσοποταμία. Το 1929-1930 όμως Ρώσοι Βοτανικοί που επισκέφθηκαν την Κεντρική Ασία, βρήκαν τη φιστικιά να φύεται μη καλλιεργημένη (άγρια) σε αχανείς εκτάσεις ορεινές και πεδινές, σχηματίζοντας έναν τύπο δασώδους στέπας σε εδάφη με πτωχή οικολογική σύνθεση.

Η περιοχή της άγριας φιστικιάς επεκτείνεται στο Βόρειο Ιράν, Βόρειο Αφγανιστάν, Νότιο Τουρκμενιστάν, Ανατολικό Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, μέχρι και στο Κυρκιστάν. Από αυτά συμπεραίνεται ότι η Κεντρική Ασία είναι ο τόπος καταγωγής του άγριου προγόνου της καλλιεργημένης φιστικιάς.